جایگاه طراحی لباس در جامعه درست مانند سنت های دیر پایی که نمای خود را تغییر می دهند اما درونمایه خود را همچنان حفظ می کنند، همواره در تاریخ مهم و والا بوده است. از گذشته های دور که انسان ها درون غارها می زیستند و با پوست حیوانات برای خود لباس می دوختند، هسته اولیه طراحی لباس شکل گرفت. در جامعه های پیشرفته تر مانند جامعه فئودالی، طراحی لباس یک معنای اجتماعی هم داشت. گر چه طراحی ها، یکنواخت بودند اما به هر حال جایگاه طراح لباس را به عنوان یک نمادپرداز فرهنگی و اجتماعی نشان می دادند. لباس با منزلت اجتماعی افراد و هویت اجتماعی آنها، رابطه ای تنگاتنگ داشت. در واقع طراح لباس، طراح هویت اجتماعی هم به شمار می رفت.
ارزش های نوین و طراحی لباس
فهرست مطلب
ارزش های نوین و جایگاه طراحی لباس در جامعه
جایگاه طراحی لباس در جامعه به رغم قدمت دیرینه آن، با رنسانس و پیدایش فردیت و هویت فردی، دگرگون شد و میدان های گسترده تری برای ابراز خود یافت. در قرن بیستم و ارزش های جامعه سرمایه داری، پوشش، دیگر منزلت اجتماعی افراد را نشان نمی داد. در واقع به جای این کار یک پدیده تازه، جایگزین همه کارکردهای منزلت پرداز پیشین شد: صنعت مد. طبقه متوسط، فرهنگ پوشش نوینی به وجود آورده بود که دموکراسی و آزادی پوشش از جمله ارکان آن بودند.
شهرنشینی که لباس خود را نمی دوزد!
برخلاف جامعه های کوچک روستایی، شهرنشینان نمی توانند لباس های خود را خود تهیه کنند. جایگاه طراحی لباس در جامعه و اهمیت آن از اینجا خود را نشان می دهد که جامعه شهرنشین برای هر موقعیت و مناسبتی به طراح لباس متکی است. در واقع طراح لباس همچون نویسنده ای است که برای هر موقعیتی یک روایت جذاب می آفریند. در نتیجه در اینجا نیز با نوعی هویت آفرینی روبرو هستیم اما این هویت ها معنای عمومیت یافته اجتماعی ندارند. بلکه شخصیت فردی را همچون یک ارزش کلان در جامعه به نمایش می گذارند. در واقع طراح، در مواجهه با ویژگی های فردی، ارزش های پذیرفته شده اجتماعی و هویت های خاص یا خرده فرهنگ ها باید خلاقیت را با نوعی مهندسی اجتماعی درآمیزد. یک طراح موفق همه این ویژگی ها را چنان با هم ترکیب می کند که همزمان فردی و اجتماعی باشند. یعنی هم طرح، ماهیت منحصر به فرد خود را نمایان سازد و هم، جامعه، آن را بپذیرد.
سبک زندگی، جایگاه طراحی لباس در جامعه را پررنگ تر می کند!
جایگاه طراحی لباس در جامعه مدرن همواره با سبک زندگی در ارتباط بوده است. در جهانی که ارزش های دموکراتیک را پذیرفته است، سبک زندگی ارزشی عمیق تر می یابد. طراحی لباس به فرد کمک می کند که سبک زندگی خود را برگزیند؛ چون گزینه های متنوعی را در اختیار وی می گذارد. فرد با کمک این گزینه های متعدد، می تواند به کولاژی از معنای شخصی شدۀ فرهنگ، آزادی و حق گزینش و ذائقه فردی برسد. ترکیبی که مجموعا در جهان مد، به شخص یک هویت فردی و یگانه می بخشد بدون آنکه به ارزش های فراگیر جامعه، پشت کرده باشد. طراح لباس در واقع رابط فردیت و ساختارهای اجتماعی است.
جهان شتابزده و طراح ارزش آفرین!
جهان شتابزده و طراح ارزش آفرین!
یکی دیگر از ویژگی هایی که جایگاه طراحی لباس در جامعه مدرن را به یک ضرورت فرهنگی تبدیل می کند، سرعت تغییر است. جامعه مدرن پرتکاپو است و همه چیز در آن به سرعت کهنه می شود. اگر طراح لباس خود را با این شتاب همگام نسازد، فرهنگ پوشش جامعه را با بحران روبرو می کند. در جایی که ارزش ها به سرعت دگرگون می شوند، خود طراح به یک مرجع ارزش ساز تبدیل می شود. مد، فقط یک صنعت نیست بلکه یک سامانه ارزش آفرین است. این سامانه ارزش ساز، با نهادینه کردن هسته اصلی فرهنگ در خود، از تبدیل ارزش های پوششی تازه به ضد فرهنگ جلوگیری می کند. این همان معنای اجتماعی پوشش است. این معنای اجتماعی پوشش کارکردهای متنوعی می یابد که همگی به خلاقیت و دانش طراح وابسته اند. از جمله این کارکردها می توان به:
- پوشش همچون بازنمایی هویت: هویت یک ماهیت تاریخی است و معنای آن، البته با حفظ هسته بنیادینش، در گذر زمان دگرگون می شود. پوشش باید این ساختار ثابت و در عین حال دگرگون شوندۀ هویت را بازتاب دهد.
بازی نشانه ها در طراحی لباس
بازی نشانه ها به جایگاه طراحی لباس در جامعه، قدرت می بخشد!
- پوشش همچون بازی نمادها و نشانه ها: پوشش، به خودی خود یک نشانه است. به این معنی که کاری بیشتر از پوشاندن بدن انجام می دهد. با تکیه بر جایگاهطراحی لباس در جامعه، خلاقیت طراح به یاری نشانه ها می تواند، پیام هایی چند سویه را به دیگران مخابره کند. به عبارتی دیگر با نشانه ها بازی کند. در این کارکرد، پوشش مانند یک رسانه عمل می کند.
- پوشش همچون یک ارزش متغیر و سیال: در جامعه مدرن ما، تنها امر ثابت، تغییر است. همه چیز با سرعت نور، درخشش خود را از دست می دهد و جای خود را به امری دیگر می سپارد. پوشش هم از آنجا که یک رسانه است، باید به پیام این تغییر پرشتاب تبدیل شود. یعنی سیالیت را با نمایش خود، بازنمایی کند.
بازاندیشی ارزش ها یا جایگاه طراحی لباس در جامعه همچون یک ارزش آفرین!
- پوشش همچون یک بازاندیشی در ارزش های اجتماعی: گفتیم که جایگاهطراحی لباس در جامعه یک معنای اجتماعی پرقدرت دارد. به این معنا که پوشش یک معنای اجتماعی دارد و ارزش های یک جامعه را هم بازتاب می دهد. بازاندیشی در ارزش ها فقط با فکر و کلمه صورت نمی گیرد؛ بلکه با ارائه طرح ها و مدل های جدید لباس می توان در ارزش اجتماعی، بازاندیشی کرده و معناهای تازه تری برای آن پیشنهاد داد یا عملا با طراحی لباس آن معناها را جایگزین کرد.
- پوشش همچون مهندسی میل و لذت: پوشش مناطق میل و لذت را مهندسی می کند. به این معنا که قدرت طراحی لباس به حدی است که می تواند واکنش های مخاطبان پوشش را پیش آفرینی کند.
- پوشش همچون ابزاری برای مدیریت بدن: بدن یک سامانه زنده است و به مدیریت نیاز دارد. پوشش می تواند به بدن واکنش های خاصی را تلقین یا کنش های خاصی را در رفتارشناسی آن تغییر دهد.
همه این موضوعات به تنهایی کافیند تا اهمیت رشته طراحی لباس را در جامعه مدرن به ما گوشزد کنند.
